ఆసియా ఖండంలోనే అతిపెద్ద మంచినీటి సరస్సు, ఎంతో ప్రత్యేకత కలిగిన కొల్లేరు సరస్సు Kolleru నేడు అటు పర్యావరణ సమస్యలతో, ఇటు స్థానికుల జీవనోపాధి సమస్యలతో సతమతమవుతోంది. కృష్ణా, గోదావరి నదుల డెల్టా మధ్య ఉన్న ఈ అద్భుతమైన చిత్తడి నేల (Wetland), ప్రపంచంలోనే అరుదైన పక్షుల ఆవాసంగా, “రామ్సార్ సైట్” (Ramsar Site)గా గుర్తింపు పొందింది. అయితే, దశాబ్దాలుగా కొనసాగుతున్న ఆక్రమణలు, కాలుష్యం మరియు సరస్సు సరిహద్దుల వివాదాల కారణంగా కొల్లేరు (Kolleru) ఇప్పుడు ఉనికి కోసం అల్టిమేట్ పోరాటం చేస్తోంది.
ఈ సమస్యలన్నింటికీ మూలకారణం సరస్సు సరిహద్దులను కచ్చితంగా గుర్తించకపోవడమే. కొల్లేరు (Kolleru) వన్యప్రాణి సంరక్షణ కేంద్రం పరిధి +5 కాంటూర్ (Contour) వరకు విస్తరించి ఉంది, అంటే సముద్ర మట్టానికి 5 అడుగుల ఎత్తు. ఈ పరిధి దాదాపు 308 చదరపు కిలోమీటర్లు. ఈ కాంటూర్ పరిధిలో ఎలాంటి వాణిజ్య కార్యకలాపాలు, ముఖ్యంగా చేపల చెరువులు, ఆక్వాకల్చర్ (Aquaculture) నిర్వహించడం నిషేధం. అయితే, సరస్సులోపల, బయట అనేక అక్రమ ఆక్రమణలు జరిగాయి. రాష్ట్ర ప్రభుత్వం న్యాయస్థానానికి సమర్పించిన సమాచారం ప్రకారం, కొల్లేరు (Kolleru) వన్యప్రాణి సంరక్షణ కేంద్రంలో 15,339 ఎకరాలు వివిధ వ్యక్తుల నియంత్రణలో ఉన్నట్లు తెలుస్తోంది. ముఖ్యంగా, ఆక్వాకల్చర్ (Aquaculture) కార్యకలాపాల కోసం వేలాది ఎకరాలను చేపల చెరువులుగా మార్చారు. ఈ అక్రమ చెరువులు సరస్సు సహజ నీటి ప్రవాహాన్ని అడ్డుకోవడమే కాక, రసాయన వ్యర్థాలతో కాలుష్య కాసారంగా మారుస్తున్నాయి.
కొల్లేరు (Kolleru) సరస్సు సరిహద్దుల విషయంలో ఉద్రిక్తతలు చోటు చేసుకోవడానికి ప్రధాన కారణం మత్స్యకారులు మరియు స్థానిక రైతుల జీవనోపాధి సమస్య. సరస్సు చుట్టూ ఉన్న అనేక గ్రామాల ప్రజలు తరతరాలుగా చేపల వేట, డక్ ఫార్మింగ్ మరియు వరి సాగుపై ఆధారపడి జీవిస్తున్నారు. 2006లో సుప్రీంకోర్టు ఆదేశాల మేరకు చేపట్టిన “ఆపరేషన్ కొల్లేరు”లో అక్రమ చేపల చెరువులను భారీగా ధ్వంసం చేశారు. అప్పట్లో 56 వేల ఎకరాలకు పైగా ఆక్రమణలు తొలగించారు.
ఈ చర్య పర్యావరణాన్ని కాపాడినా, వేలాది మంది స్థానికుల జీవనోపాధిని తీవ్రంగా దెబ్బతీసింది. కొల్లేరు Kolleru వాసులు తమ జిరాయితీ మరియు డీ-పట్టా భూములను ఆక్రమణల పరిధి నుంచి మినహాయించాలని, లేదా కనీసం +3 కాంటూర్ వరకు చేపల పెంపకానికి అనుమతించాలని డిమాండ్ చేస్తున్నారు. ఈ డిమాండ్లను నెరవేర్చడంలో ప్రభుత్వాలు ఆలస్యం చేయడంతో, స్థానికులు మరియు అటవీ శాఖ అధికారుల మధ్య, అలాగే పక్కనున్న జిల్లాల సరిహద్దు గ్రామ ప్రజల మధ్య ఉద్రిక్త పరిస్థితులు తలెత్తుతున్నాయి. ఉదాహరణకు, గతంలో కృష్ణా-పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా సరిహద్దుల్లోని కొన్ని గ్రామాల్లో చేపలు పట్టుకునే విషయంలో స్థానికుల మధ్య వివాదాలు చోటుచేసుకున్నాయి.
సరస్సు ఎదుర్కొంటున్న మరో ముఖ్యమైన సమస్య పర్యావరణ కాలుష్యం. చుట్టుపక్కల పట్టణాలు, గ్రామాల నుంచి వచ్చే మున్సిపల్ ఘనవ్యర్థాలు, మురుగునీరు మరియు పారిశ్రామిక వ్యర్థాలు శుద్ధి చేయకుండానే కొల్లేరు (Kolleru)లోకి విడుదలవుతున్నాయి. ఈ కాలుష్యం కారణంగా సరస్సులోని నీటి నాణ్యత పూర్తిగా తగ్గి, చేపల వైవిధ్యం (Biodiversity) అంతరించిపోతోంది. ముఖ్యంగా, వలస పక్షులకు ఆహారం దొరకడం కష్టమవుతోంది, తద్వారా వాటి సంఖ్య కూడా తగ్గిపోతోంది. కొల్లేరు (Kolleru)ను కాపాడుకోవాలంటే, కాలుష్యంపై కఠిన చర్యలు తీసుకోవాల్సిన అవసరం ఉంది. సుప్రీంకోర్టు (SC Hearing On Kolleru Lake Issue – YouTube) కూడా మురుగునీటిని సరస్సులోకి వదలకుండా అడ్డుకట్ట వేయాలని ప్రభుత్వాన్ని ఆదేశించింది.
తాజాగా, సుప్రీంకోర్టు కొల్లేరు (Kolleru) సరిహద్దుల వివాదంపై మరోసారి దృష్టి సారించింది. అక్రమ ఆక్రమణలను ‘ఉక్కుపాదంతో అణచివేయాలని’ ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వాన్ని ఆదేశించింది. 4,000 ఎకరాలకు పైగా ఆక్రమణలను ఇప్పటికే తొలగించినట్లు ప్రభుత్వం కోర్టుకు తెలిపింది. కోర్టు ఆదేశాల మేరకు, రాష్ట్ర ప్రభుత్వం మూడు నెలల్లోపు కొల్లేరు (Kolleru) సరిహద్దులను డిజిటల్ మ్యాప్లతో సహా ఖరారు చేయాల్సి ఉంది. జిల్లాల పునర్విభజన తర్వాత కొల్లేరు సరస్సు విస్తీర్ణం మొత్తం ఏలూరు జిల్లా పరిధిలోకి రావడంతో, పరిపాలనాపరమైన సమస్యలు కొంతవరకు తగ్గుముఖం పట్టే అవకాశం ఉంది.
కొల్లేరు (Kolleru) సరస్సు భవిష్యత్తు కోసం ప్రభుత్వం ఒక ప్రత్యేక Kolleru సరస్సు అభివృద్ధి మరియు నిర్వహణ అథారిటీని (Management Authority) ఏర్పాటు చేసింది. ఈ అథారిటీ పర్యావరణ పరిరక్షణ, కాలుష్య నియంత్రణ, మత్స్య సంపద రక్షణ మరియు పర్యాటక అభివృద్ధి ద్వారా స్థానిక ప్రజలకు ఆదాయ అవకాశాలు కల్పించడంపై దృష్టి సారిస్తుంది. అంతేకాక, కొల్లేరు (Kolleru) నుంచి నీటిని సముద్రంలోకి తీసుకువెళ్లే ఉప్పుటేరు (Upputeru) లోని అక్రమ ఆక్రమణలను తొలగించాలని, పూడిక తీయాలని కూడా ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది.
కొల్లేరు (Kolleru) సంరక్షణ అనేది కేవలం పర్యావరణ సమస్య మాత్రమే కాదు, సుమారు మూడున్నర లక్షల మంది ప్రజల జీవనోపాధికి సంబంధించిన సామాజిక, రాజకీయ సమస్య కూడా. Kolleru సంరక్షణకు సంబంధించి మరింత సమాచారం మరియు పూర్వ నేపథ్యాన్ని తెలుసుకోవడానికి, మీరు రామ్సార్ కన్వెన్షన్ అధికారిక వెబ్సైట్ను సందర్శించవచ్చు. అలాగే, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం అటవీ మరియు పర్యావరణ శాఖకు సంబంధించిన వివరాలను తెలుసుకోవాలంటే, AP Forest Department వెబ్సైట్ చూడవచ్చు. సరస్సును పరిరక్షిస్తూనే, తరతరాలుగా దానిపై ఆధారపడిన స్థానికులకు మానవీయ కోణంలో న్యాయం చేయాల్సిన అవసరం ఉంది. Kolleru భవిష్యత్తును కాపాడే Ultimate లక్ష్యం, ప్రభుత్వాలు, అధికారులు మరియు స్థానిక ప్రజల సమన్వయంతోనే సాధ్యమవుతుంది. భవిష్యత్తు తరాలకు ఈ అద్భుతమైన సహజ సంపదను అందించాలంటే, Kolleru పరిరక్షణ చర్యలను అత్యంత పట్టుదలతో, నిబద్ధతతో అమలు చేయాలి.
కొల్లేరు (Kolleru) సరస్సు సంరక్షణకు సంబంధించి ఇటీవల వెలువడిన వార్తల నేపథ్యంలో, దీనికి సంబంధించిన అంశాలపై మరిన్ని వివరాలు అవసరం. ఆక్రమణల తొలగింపు, నీటి కాలుష్య నియంత్రణ, మరియు స్థానిక ప్రజల జీవనోపాధి సమస్యలకు ప్రభుత్వం ఎలాంటి శాశ్వత పరిష్కారాలను అన్వేషిస్తోంది అనేదానిపై దృష్టి సారించవచ్చు. ముఖ్యంగా, Kolleruను పూర్తిస్థాయిలో వన్యప్రాణి సంరక్షణ కేంద్రంగా మార్చడానికి, జీవవైవిధ్యాన్ని (Biodiversity) పెంచడానికి, చేపల పెంపకంపై నిషేధాన్ని ఎలా పకడ్బందీగా అమలు చేస్తున్నారు అనే అంశాలు ఈ పోరాటంలో కీలకం. 4,000 ఎకరాల విస్తీర్ణంలో జరుగుతున్న ఈ Ultimate సంరక్షణ చర్యలు సరస్సు భవితవ్యాన్ని నిర్దేశిస్తాయి. ఈ చర్యలు Kolleru పర్యావరణ వ్యవస్థను పునరుద్ధరించగలవా లేదా అనేది ప్రధాన ప్రశ్న.
Author
