భారతదేశంలో నిమ్మ సాగు (లెమన్ ఫార్మింగ్) ఒక లాభదాయక వ్యవసాయంగా ఎదుగుతోంది. వివిధ ప్రాంతాల్లో విస్తృతంగా పండించే పాప్యులర్ నిమ్మ జాతులు—యూరికా (Eureka), లిస్బన్ (Lisbon), పాలేంజీ (Pant Lemon), గల్గల్ (Galgal) Hill Lemon, అలాగే కాజీ నెము (Kaji Nemu) ఉన్నాయి. కాజీ నెము ప్రత్యేకంగా ఆసాం రాష్ట్ర యొక్క స్టేట్ ఫ్రూట్గా పేరుగాంచినది. దీని వాసన గాఢమైనది, పండ్లు పెద్దగా ఉంటాయి, మరియు సంవత్సరం పొడవునా శీఘ్రంగా పండుతాయి.
భూమిని సన్నగా తవ్వి, 60 × 60 × 60 సెం.మీ. పరిమాణపు గుంటలను వేసుకోవాలి. ప్రతి గుంటలో సుమారు 10 కేజీ పుష్కలమైన దీరాగమనం (FYM) మరియు 500 గ్రా. సూపర్ ఫాస్ఫేట్ వేసి, ఆ తరువాత మొక్కలు నటించాలి.. మొక్కల మధ్య సరైన దూరం—4.5×4.5 మీటర్లుగా కార్పొరేట్గా వుండాలి. ఇది ఆరోగ్యంగా మరియు ఉత్పాదకతతో ఉండేందుకు ఉపయుక్తం.
పరివేష స్థితికి అనుగుణంగా నీటిచ్చడం చాలా ముఖ్యం. మృదువైన మట్టిలో 7–10 రోజులకు ఒకసారి గవులను పూర్తిగా తడిచించే నీరు ఇవ్వాలి. తోటలో డ్రిప్ ఇర్రిగేషన్ ఉంటే అత్యుత్తమం. అధికమయిన నీరు మరుగుదాడిని (root rot) నడిపించవచ్చు, అందుకే జాగ్రత్తగా నీటినిచ్చాలి.
పసిగాన్ని (ఫెర్టిలైజేషన్): మొక్క మొదటి మూడు సంవత్సరాలలో ప్రతి గుంటకు 5-20 కేజీ దీరాగమనం మరియు 100-300 గ్రా. యూరియా ఇవ్వాలి. నాలుగవ-ఆరవ సంవత్సరాల్లో దీరాగమనం 25-50 కేజీలు, యూరియా 600-800 గ్రా.; అంతేకాకుండా తర్వాతే ఏడవ-తొమ్మిదవ సంవత్సరాల్లో – 60-90 కేజీ దైరాగమనం, 400-500 గ్రా. యూరియా వేయాలి.
ఇలాగే, భూమి తక్కువగా ఉష్ణోగ్రత కలిగిన ప్రాంతాల్లో ఉంటే, మొక్కకు ఫ్రోస్ట్ రక్షణ చేయడం గట్టి అవసరం—మరిగిన మట్టిపెరిమితులను ఉపయోగించి లేదా కప్పిన పదార్థాలతో రక్షించాలి.
ప్రారంభ దశలో గడ్డిపంటలు లేదా దాళ్లతో చేసిన ఇంటర్క్రాపింగ్ ఉపయోగకరంగా ఉంటుంది, ఇది నేలను ఉత్తమంగా ఉపయోగించడంలో సహాయపడుతుంది.
సంగ్రహంగా — బృహత్తర పంటలలో నిమ్మ సాగు సాధ్యమవుతుంది, సరైన జాతుల ఎంపిక, భూమి సిద్ధత, సమతుల నీటి నియంత్రణ మరియు ఫెర్టిలైజేషన్ జాగ్రత్తలు పాటించడంవల్ల, రైతులకు మంచి ఫలితాలు మరియు ఆదాయం లభించవచ్చు.