పోలవరం నిర్వాసితుల పునరావాసం ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో అత్యంత సున్నితమైన, సంక్లిష్టమైన అంశాలలో ఒకటి. పోలవరం బహుళార్థ సాధక ప్రాజెక్టు రాష్ట్రానికి జీవనాడి వంటిది అయినప్పటికీ, దాని నిర్మాణం వల్ల వేలాది కుటుంబాలు తమ ఇళ్లను, పొలాలను కోల్పోయి నిరాశ్రయులయ్యే పరిస్థితి ఏర్పడింది. ఈ నిర్వాసితులకు న్యాయం చేకూర్చడం, వారికి సరైన పునరావాసం కల్పించడం ప్రభుత్వానికి పెద్ద సవాలుగా మారింది. ఈ నేపథ్యంలో, ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం పోలవరం ప్రాజెక్టు నిర్వాసితుల పునరావాసం కోసం రూ. 1100 కోట్లు విడుదల చేయడం ఒక కీలకమైన, స్వాగతించదగిన నిర్ణయం.
పోలవరం ప్రాజెక్టు: ఆశలు, సవాళ్లు
పోలవరం ప్రాజెక్టు గోదావరి నదిపై నిర్మిస్తున్న ఒక భారీ బహుళార్థ సాధక ప్రాజెక్టు. ఇది రాష్ట్రంలో సాగునీటి అవసరాలను తీర్చడంతో పాటు, తాగునీటి సరఫరా, విద్యుత్ ఉత్పత్తి, పారిశ్రామిక అవసరాలకు నీటిని అందించడం వంటి అనేక ప్రయోజనాలను అందిస్తుంది. ఈ ప్రాజెక్టు పూర్తయితే, రాష్ట్రంలోని అనేక జిల్లాలకు సాగునీరు అందుతుంది, వ్యవసాయ రంగంలో విప్లవాత్మక మార్పులు వస్తాయి. అందుకే పోలవరం ప్రాజెక్టును ఆంధ్రప్రదేశ్ జీవనాడిగా అభివర్ణిస్తారు.
అయితే, ఈ ప్రాజెక్టు నిర్మాణం వల్ల పెద్ద ఎత్తున భూసేకరణ జరుగుతుంది. దీనివల్ల వేలాది గిరిజన, గిరిజనేతర కుటుంబాలు తమ గ్రామాలను, భూములను కోల్పోవాల్సి వస్తుంది. ఈ కుటుంబాలకు మెరుగైన పునరావాసం కల్పించడం, వారి జీవనోపాధికి భరోసా కల్పించడం ప్రాజెక్టు నిర్మాణంలో అతిపెద్ద సవాలు. నిర్వాసితుల సమస్యలు, వారి ఆవేదన ఎన్నో ఏళ్లుగా చర్చనీయాంశంగా ఉన్నాయి.
రూ. 1100 కోట్లు విడుదల: ఒక కీలక అడుగు
ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం పోలవరం నిర్వాసితుల పునరావాసం కోసం రూ. 1100 కోట్లు విడుదల చేయాలని నిర్ణయించడం, ఆ మొత్తాన్ని విడుదల చేయడం ఈ దిశగా ఒక కీలకమైన అడుగు. ఇది నిర్వాసితుల సమస్యల పట్ల ప్రభుత్వ చిత్తశుద్ధిని, బాధ్యతను తెలియజేస్తుంది. ఈ నిధులు నిర్వాసితులకు పునరావాస ప్యాకేజీలు అందించడానికి, వారికి కొత్త గృహాలు నిర్మించడానికి, మౌలిక సదుపాయాలు కల్పించడానికి ఉపయోగించబడతాయి.
ప్రభుత్వం విడుదల చేసిన ఈ నిధులు నిర్వాసితులకు కింది ప్యాకేజీలు, సౌకర్యాలు అందించడానికి ఉపయోగించబడతాయి:
- నగదు పరిహారం (ఆర్ అండ్‌ ఆర్ ప్యాకేజీ): నిర్వాసితులైన ప్రతి కుటుంబానికి చట్టబద్ధంగా నిర్ణయించిన మేరకు నగదు పరిహారం అందించబడుతుంది. ఇది వారి భూమి, ఇల్లు మరియు ఇతర ఆస్తులకు బదులుగా ఇవ్వబడుతుంది.
- పునరావాస గృహాలు: గ్రామాలను కోల్పోయిన కుటుంబాలకు కొత్త ప్రదేశాల్లో గృహాలు నిర్మించి ఇవ్వబడతాయి. ఈ గృహాలు అన్ని ప్రాథమిక సౌకర్యాలతో (విద్యుత్, నీరు, పారిశుధ్యం) కూడి ఉంటాయి.
- మౌలిక సదుపాయాలు: పునరావాస కాలనీలలో రోడ్లు, తాగునీటి సౌకర్యాలు, విద్యుత్ సరఫరా, పాఠశాలలు, అంగన్‌వాడీ కేంద్రాలు, ఆరోగ్య కేంద్రాలు, సామాజిక భవనాలు, మార్కెట్లు వంటి మౌలిక సదుపాయాలు కల్పించబడతాయి.
- జీవనోపాధి కల్పన: తమ సంప్రదాయ జీవనోపాధిని కోల్పోయిన వారికి కొత్త ఉపాధి అవకాశాలు కల్పించడానికి శిక్షణ, ఆర్థిక సహాయం అందించబడుతుంది. వ్యవసాయ భూములు కోల్పోయిన వారికి ప్రత్యామ్నాయంగా భూమి ఇవ్వడం లేదా జీవనోపాధికి తగిన ఆర్థిక సహాయం అందించడం వంటివి చేస్తారు.
- సామాజిక భద్రత: నిర్వాసితుల సామాజిక భద్రతను నిర్ధారించడానికి ఇతర పథకాలు, సహాయం కూడా అందించబడుతుంది.
నిర్వాసితుల సమస్యలు, ప్రభుత్వ బాధ్యత
పోలవరం నిర్వాసితుల పునరావాసం కేవలం నగదు చెల్లింపులతో ముగిసే వ్యవహారం కాదు. ఇది వారి సంస్కృతి, జీవనశైలి, సామాజిక సంబంధాలను ప్రభావితం చేస్తుంది. ముఖ్యంగా గిరిజన నిర్వాసితులకు, అటవీ ఆధారిత జీవనం సాగించే వారికి ఇది పెద్ద మార్పు.
- భూమిపై ఆధారపడిన జీవనం: అనేక కుటుంబాలు భూమిపై ఆధారపడి జీవిస్తాయి. కొత్త ప్రదేశంలో వ్యవసాయ భూమి లభించకపోతే, వారికి జీవనోపాధి కష్టం అవుతుంది.
- సామాజిక అనుబంధాలు: తమ గ్రామాలను విడిచిపెట్టడం వల్ల వారి సామాజిక అనుబంధాలు, పండుగలు, ఆచార వ్యవహారాలు ప్రభావితం అవుతాయి.
- మానసిక ఒత్తిడి: తమ స్వస్థలాన్ని వదిలి కొత్త ప్రదేశంలో సర్దుకుపోవడం మానసిక ఒత్తిడిని కలిగిస్తుంది.
ప్రభుత్వం ఈ అంశాలను పరిగణనలోకి తీసుకొని, కేవలం ఆర్థిక సహాయం మాత్రమే కాకుండా, వారి సామాజిక, మానసిక అవసరాలను కూడా తీర్చాలి. పునరావాస కాలనీలలో వారికి అనుకూలమైన వాతావరణాన్ని కల్పించాలి. స్థానిక సంస్కృతి, సంప్రదాయాలను గౌరవిస్తూ అభివృద్ధి పనులు చేపట్టాలి.
కేంద్ర ప్రభుత్వం పాత్ర
పోలవరం ప్రాజెక్టును కేంద్ర ప్రభుత్వం జాతీయ ప్రాజెక్టుగా ప్రకటించింది. అందువల్ల, ప్రాజెక్టు నిర్మాణ ఖర్చులతో పాటు, నిర్వాసితుల పునరావాస ఖర్చులను కూడా కేంద్ర ప్రభుత్వమే భరించాలి. ఈ రూ. 1100 కోట్లు రాష్ట్ర ప్రభుత్వం విడుదల చేసినప్పటికీ, కేంద్రం నుండి రావాల్సిన నిధులు ఇంకా చాలా ఉన్నాయి. కేంద్రం తన వాటాను సకాలంలో విడుదల చేస్తేనే, పునరావాస పనులను వేగవంతం చేయవచ్చు. రాష్ట్ర ప్రభుత్వం కేంద్రంపై ఒత్తిడి తెచ్చి, ఈ నిధులను త్వరగా రాబట్టాలి.
ముందస్తు చర్యలు, నిరంతర పర్యవేక్షణ
పోలవరం నిర్వాసితుల పునరావాసం ప్రక్రియను పారదర్శకంగా, సమర్థవంతంగా నిర్వహించడానికి కొన్ని ముందస్తు చర్యలు, నిరంతర పర్యవేక్షణ అవసరం:
- సమగ్ర సర్వే: నిర్వాసితులందరినీ గుర్తించి, వారి వివరాలను, ఆస్తులను సమగ్రంగా సర్వే చేయడం.
- అవగాహన కల్పన: నిర్వాసితులకు పునరావాస ప్యాకేజీలు, వారి హక్కులు, లభించే సౌకర్యాల గురించి పూర్తి అవగాహన కల్పించడం.
- వేగవంతమైన చెల్లింపులు: పరిహారం, ఇతర సహాయాన్ని సకాలంలో, నేరుగా లబ్ధిదారుల ఖాతాల్లో జమ చేయడం.
- ప్రజా భాగస్వామ్యం: పునరావాస ప్రణాళికల రూపకల్పనలో నిర్వాసితుల భాగస్వామ్యాన్ని నిర్ధారించడం. వారి అభిప్రాయాలను పరిగణనలోకి తీసుకోవడం.
- నిరంతర పర్యవేక్షణ: పునరావాస పనుల అమలును పర్యవేక్షించడానికి ఒక స్వతంత్ర సంస్థ లేదా
- కమిటీని ఏర్పాటు చేయడం.
ముగింపు:
పోలవరం నిర్వాసితుల పునరావాసం అనేది మానవతా దృక్పథంతో, న్యాయబద్ధంగా పరిష్కరించబడాల్సిన ఒక అత్యంత ముఖ్యమైన సమస్య. ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం రూ. 1100 కోట్లు విడుదల చేయడం ఈ దిశగా ఒక సానుకూల పరిణామం. అయితే, ఇది కేవలం ప్రారంభం మాత్రమే. పునరావాస ప్రక్రియను పారదర్శకంగా, వేగవంతంగా, నిర్వాసితులందరికీ సంతృప్తికరంగా పూర్తి చేయాల్సిన బాధ్యత ప్రభుత్వంపై ఉంది. కేంద్ర ప్రభుత్వం కూడా తన వాటాను సకాలంలో విడుదల చేసి, రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి పూర్తి సహాయ సహకారాలు అందించాలి. పోలవరం ప్రాజెక్టు రాష్ట్రానికి ఎంత ముఖ్యమో, నిర్వాసితుల జీవితాలు కూడా అంతే ముఖ్యం. వారి త్యాగాలను గుర్తించి, వారికి తగిన న్యాయం చేకూర్చినప్పుడే పోలవరం ప్రాజెక్టు నిర్మాణం సంపూర్ణమవుతుంది.
Author
