భక్తి, ఆనందం, ఆధ్యాత్మికతతో జరుపుకునే పండుగల్లో వినాయక చవితి ప్రత్యేక స్థానం కలిగి ఉంది. విఘ్నేశ్వరుడి జన్మదినోత్సవంగా పరిగణించే ఈ పండుగను ప్రతి సంవత్సరం భాద్రపద శుక్ల చతుర్థి రోజున ఘనంగా జరుపుకుంటారు. 2025లో వినాయక చవితి ఆగస్టు 27, బుధవారం రోజున జరగనుంది.
వినాయక చతుర్థి తిథి ఆగస్టు 26 మధ్యాహ్నం 1.54 గంటలకు ప్రారంభమై, ఆగస్టు 27 మధ్యాహ్నం 3.44 గంటలకు ముగుస్తుంది. పూజకు శ్రేష్ఠమైన శుభ ముహూర్తం ఆగస్టు 27 ఉదయం 11.05 నుంచి మధ్యాహ్నం 1.40 వరకు ఉంటుంది. ఈ సమయాన్ని పూజ కోసం అత్యుత్తమంగా పరిగణిస్తారు.
వినాయక చవితి ప్రాముఖ్యత
గణేశుడు హిందూ సంప్రదాయంలో “విఘ్నేశ్వరుడు”, “సిద్ధివినాయకుడు” అని పిలుస్తారు. ఆయనను జ్ఞానం, ఐశ్వర్యం, విజయానికి దేవుడిగా భావిస్తారు. ప్రతి శుభకార్యానికి ముందు గణేశుడిని ప్రార్థించడం ద్వారా అడ్డంకులు తొలగుతాయని నమ్మకం. అందుకే “మొదటి వందనం గణపతికి” అనే సంప్రదాయం ప్రాచీన కాలం నుంచి ఉంది.
ఈ పండుగ కేవలం ఆధ్యాత్మికతకే పరిమితం కాదు, భారతీయ సాంస్కృతిక ఐక్యతకు చిహ్నంగా కూడా నిలుస్తుంది. స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు లోకమాన్య తిలక్ ఈ పండుగను సామూహిక ఉత్సవంగా మార్చి దేశభక్తి సందేశాన్ని విస్తరించారు. అప్పటి నుంచి ఈ పండుగ సామాజిక, సాంస్కృతిక ఉత్సవంగా మారింది.
పూజా విధానాలు మరియు నియమాలు
వినాయక చవితి రోజున గణపతి విగ్రహాన్ని ఇంటికి తీసుకువచ్చి పూజలు చేస్తారు. గణేశుడికి మోదకాలు, ఉద్దులు, చక్కెర పొంగలి నైవేద్యం చేస్తారు. దుర్వా గడ్డి, అక్షతలు, పుష్పాలు సమర్పిస్తారు. ఎరుపు రంగు పూలు, సీతాఫల ఆకులు వినాయకుడికి ఎంతో ప్రీతికరమైనవి.
ఈ రోజున చంద్రుని దర్శనం చేయకూడదు అనే నియమం ఉంది. పురాణ కథనం ప్రకారం, గణేశుడు చంద్రుని శాపించినందువల్ల చంద్రుని దర్శనంతో అబద్ధ నిందలు మోపబడతాయని నమ్మకం. కాబట్టి చంద్ర దర్శనం నివారించాలి.
వినాయక విసర్జన తేదీ
పండుగ ప్రారంభమైన నాలుగో రోజు నుంచి పదో రోజు వరకు గణేశుడిని పూజిస్తారు. 2025లో అంతరః చతుర్దశి – సెప్టెంబర్ 6న గణేశ విసర్జన జరుగుతుంది. ఈ సందర్భంలో “గణపతి బప్పా మోరియా!” నినాదాలతో ఊరేగింపులు నిర్వహిస్తారు.
పర్యావరణ పరిరక్షణ సందేశం
ఇటీవల సంవత్సరాల్లో వినాయక చవితికి పర్యావరణ పరిరక్షణను అనుసంధానం చేశారు. ప్లాస్టర్ ఆఫ్ పారిస్ విగ్రహాలు నీటిలో కరగక పర్యావరణానికి హానికరంగా మారుతున్నాయి. అందుకే మట్టితో తయారైన గణేశ విగ్రహాలను వినియోగించడం పెరుగుతోంది. బయోడిగ్రేడబుల్ రంగులు, సహజ పదార్థాలతో తయారు చేసిన విగ్రహాలు ఉపయోగించాలని ప్రభుత్వాలు, పర్యావరణ సంస్థలు విజ్ఞప్తి చేస్తున్నాయి.
ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని ఎన్‌టిఆర్ జిల్లా “ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద మట్టి గణేశ విగ్రహాల తయారీ రికార్డు” సాధించేందుకు ప్రయత్నిస్తోంది. విద్యార్థులు, స్వచ్ఛంద సంస్థలు ఈ ప్రయత్నంలో పాల్గొంటున్నారు. ఇదే విధంగా హైదరాబాద్‌లో విసర్జన కోసం ప్రత్యేక ట్యాంకులు ఏర్పాటు చేస్తున్నారు. చెరువుల్లో కాలుష్యం నివారించేందుకు జీహెచ్ఎంసీ, మున్సిపల్ అధికారులు చర్యలు చేపట్టారు.
వినాయక చవితి సాంస్కృతిక వైభవం
వినాయక చవితి పండుగ రోజున నగరాలు, గ్రామాలు భజనలతో, ఆరతులతో, ఊరేగింపులతో కళకళలాడుతాయి. పండుగ సమయాన సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు, నృత్యాలు, సంగీత ప్రదర్శనలు నిర్వహిస్తారు. మేళాలు, ప్రదర్శనలు, ఉత్సాహభరిత వాతావరణం రాష్ట్రమంతా కనిపిస్తుంది.
Authors
